Yeni üst seviye alan adlarının (gTLD) açılış sürecinde ICANN tarafından belirlenen bir “sunrise” dönemi vardır. Bu periyot nedir, ne işe yarıyor ve nasıl entegre edildiği konusunu bu makale içinde ele alacağım.
TMCH nedir?
TMCH (Trademark Clearinghouse) ICANN tarafından yetkilendirilmiş merkezi bir veri tabanıdır ve markaların küresel olarak doğrulanıp saklandığı yerdir. Burada yer alan markalar sadece sunrise döneminde öncelikli kayıt hakkı kazanmakla kalmaz, aynı zamanda ICANN’in Trademark Claims Service mekanizmasından da faydalanır. Bu servis sayesinde ise bir kullanıcı TMCH’de kayıtlı bir marka ile aynı veya benzer bir alan adını almaya çalıştığında uyarı mesajı görür. Bu da hem marka sahipleri hem de potansiyel alan adı kayıt ettirenler, hak ihlali riskini daha baştan fark edebilir.
Ülkemizde de benzer bir kurum olan Türk Patent ve Marka Kurumu bulunuyor. TMCH (Trademark Clearinghouse) ile Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) arasında benzerlikler var ama aynı şey değiller elbette. TMCH doğrudan marka tescil eden bir kurum deği ki amaçları ulusal ofislerde tescil edilmiş markaları doğrulayıp DNS dünyasına taşımak. TÜRKPATENT ise tescilin kendisini yapar. Dolayısıyla TMCH, TÜRKPATENT’in “alan adı ekosistemine yansıtılan” uluslararası bir tamamlayıcısı gibi düşünülebilir.
Sunrise Periyodu
Sunrise periyodu marka sahiplerine tanınan öncelikli kayıt hakkıdır. Bu dönem bir TLD’nin genel kullanıma açılmasından önce gerçekleşir ve yalnızca Trademark Clearinghouse (TMCH) üzerinde doğrulanmış markalar bu haktan yararlanabilir. Böylece marka sahipleri, alan adlarını kamusal kayda açılmadan önce güvence altına alır ve olası kötü niyetli kayıtların önüne geçer.
X sayfasından TMCH’nin bir örneğini var. Amazon Registry tarafından .fast, .talk ve .you uzantılarının geleceğini ve sunrise periyodunun başlayacağını bildirmişler: https://x.com/tmchinfo/status/1955292943742271793
TMCH’nin bu duyurusu oldukça önemli. Öncelikle marka sahiplerinin bunu bilmesi gerekiyor. Bir TLD’nin (örneğin .fast, .talk, .you) sunrise periyoduna girmesi, o markaya benzeyen alan adlarının kısa süre içinde başkaları tarafından alınabileceği anlamına geliyor.
İkinci olarak registrar kuruluşlar için de bu bilgi önemli. Çünkü sunrise döneminde müşterilerine “artık başvurabilirsiniz” demeleri gerekiyor.
Üçüncü kitle ise registry operatörleriyle çalışan kurumsal marka koruma şirketleridir. Bildiğimiz bütün büyük markalar bu operatörlerle çalışmaktadır. Bu firmalar yüzlerce markanın portföyünü yönetir. TMCH’nin duyurusu onlara hangi TLD’lerin yakında açılacağını ve hangi markaları hazırlamaları gerektiğini önceden bildirir.
Her yeni açılan TLD’de sunrise dönemi bulunmaz. Bu ICANN’in zorunlu tuttuğu bir süreçtir fakat bazı özel TLD operatörleri sunrise yerine başka koruma mekanizmaları kullanmayı tercih edebilir. Büyük çoğunlukla özellikle genel amaçlı gTLD’lerde sunrise fazı uygulanır ve TMCH entegrasyonu burada devreye girer.
Ön kayıt başvurusuyla yapılan a.tr domain kayıtları örneği:
Hatırlayanlar vardır, geçtiğimiz dönemlerde “a.tr” kayıtları yapılmıştı. Burada bir nevi sunrise periyodu uygulandı. .tr domain yönetimini sağlayan TRABİS, .com.tr sahiplerine “a.tr” kaydını önceliklendirmişti. Örneğin “yandex.com.tr” alan adı sahibi için kayıt kuruluşları aracılığıyla “yandex.tr” kaydını yapabilmeleri için ön kayıt başvuruları almıştı. Buna ise GBS sistemi üzerinden sağlamıştı. Detayları burada mevcut. O gün .tr domainleri için süreci kategorize ederek hizmet vermişti. EPP’de olan sunrise dönemi buna benzemektedir. TRABİS burada kılavuz paylaşmıştı. Kimler öncelikli, neden alınmalı gibi soruları yanıtladılar.
SMD Dosyası ve Teknik Açıdan Sunrise Süreci
Dönelim gTLD grubu için sunrise bölümüne. Sunrise başvurularının temelini Signed Mark Data (SMD) dosyaları oluşturur. TMCH tarafından üretilen bu dosyalar, markaya ilişkin bilgileri (marka adı, varyasyonlar, geçerlilik süresi ve imza) içerir. Kayıt kuruluşları (registrar) üzerinden yapılan başvurularda .smd dosyası kullanılır. Registry ise başvurunun geçerliliğini kontrol etmek için bu dosyayı doğrular ve ICANN tarafından sağlanan doğrulama servisleri üzerinden markanın gerçekten TMCH’de kayıtlı olup olmadığını teyit eder. ICANN bu konuyu “Understanding the Trademark Clearinghouse“ başlığıyla açıkladı. TMCH’nin sunrise dönemlerini özetleyen bir dökümanı da bulunuyor.
Teknik açıdan bu periyot EPP üzerinde sağlanan özel bir uzantı ile işler. Standart domain oluşturma komutunun (create) yanında, TMCH için geliştirilmiş Launch Phase Extension (RFC 8334) kullanılır. Bu uzantı sayesinde kayıt yaparken .smd dosyasını XML isteğine gömüyoruz. Registry bu isteği aldığında ilgili uzantıyı parse eder, TMCH doğrulamasını gerçekleştirir ve eğer markanın sunrise dönemi için uygunluğu doğrulanırsa alan adı kaydı başarıyla tamamlanır.
EPP entegrasyonu için basitçe maddeler halinde özetleyeceğim.
1. EPP’de <login> isteğinde launch phrase extension bilgisini gönderin.
<login>
<clID>Registrar123</clID>
<pw>password123</pw>
<options>
<version>1.0</version>
<lang>en</lang>
</options>
<services>
<objURI>urn:ietf:params:xml:ns:domain-1.0</objURI>
<objURI>urn:ietf:params:xml:ns:contact-1.0</objURI>
<objURI>urn:ietf:params:xml:ns:host-1.0</objURI>
<svcExtension>
<extURI>urn:ietf:params:xml:ns:launch-1.0</extURI>
</svcExtension>
</services>
</login>“svcExtension” bölümünde mutlaka yer almalı.
2. <create> esnasında EPP extension ile “signed mark data” bilgilerini iletin.
Buradaki en önemli bilgi .smd (Signed Mark Data) dosya içeriğidir. Trademark Clearinghouse (TMCH) kayıtlarında görebilirsiniz. Bu dosyada marka adı, TMCH tarafından üretilen kimlik (smdID bilgisi), marka adından üretilmiş varyasyonlar (U-labels olarak geçer), geçerlilik süreci (notBefore ve notAfter bilgileri önemli) ve en önemlisi kriptografik imzalı kısım (BEGIN ENCODED SMD bölümü) vardır.
Sunrise başvurusu yaparken her registrar bu .smd dosyasını ister, kontrol eder ve ICANN’in doğrulamasıyla domaini alabilirsiniz.
Şayet OT&E ortamında sunrise işlemini test etmek istiyorsanız ICANN’in kayıt kuruluşlarıyla paylaştığı test .smd dosyası bulunuyor.
Bu dosyayı kullanarak test işlemi istersek böyle bir <create> isteği göndermelisiniz:
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" standalone="no"?>
<epp xmlns="urn:ietf:params:xml:ns:epp-1.0">
<command>
<create>
<domain:create xmlns:domain="urn:ietf:params:xml:ns:domain-1.0">
<domain:name>testvalidate.you</domain:name>
<domain:period unit="y">1</domain:period>
<domain:ns>
<domain:hostObj>ns1.example.net</domain:hostObj>
<domain:hostObj>ns2.example.net</domain:hostObj>
</domain:ns>
<domain:authInfo>
<domain:pw>2fooBAR</domain:pw>
</domain:authInfo>
</domain:create>
<extension>
<launch:create xmlns:launch="urn:ietf:params:xml:ns:launch-1.0" phase="sunrise">
<launch:encodedSignedMark>
MIICXzCCAcegAwIBAgIBADANBgkqhki...
</launch:encodedSignedMark>
</launch:create>
</extension>
</create>
<clTRID>ABC-12346</clTRID>
</command>
</epp>“extension” bölümünde launch namespace alanına dikkat edin. Bu extension’a ait olan namespace bilgisidir. Devamında ise “launch:create” işleminin amacını belirtiyoruz.
<launch:create> uzantısında kullandığımız phase=”sunrise” aslında hangi lansman aşamasında kayıt yapıldığını registry tarafına bildiren bir parametre. Bu değer sabit “sunrise” olmak zorunda değil, TLD operatörünün uyguladığı farklı kayıt dönemlerine göre değişir. Yani aynı Launch Phase Extension hem Sunrise için, hem de diğer özel dönemler için kullanılır.
Örnek “phase” dönemleri böyledir:
- sunrise: Marka sahipleri için öncelikli dönem
- landrush: Açık artırma/erken erişim dönemi (genelde premium fiyatla)
- claims: Trademark Claims mekanizmasının çalıştığı dönem
- open: Genel kayıt dönemi (bazı TLD’ler belirtir)
Genellikle sunrise ve claims sıklıkla kullanılır. Dönemlere göre EPP isteğinin içeriği değişmektedir. Şimdilik sunrise baz alındı.
Buna dair C# üzerinde bir unit test yazmıştım. Bu işlemi koda döktüğümüzde böyle bir içerik görebilirsiniz:
[TestMethod]
public async Task Should_Send_Epp_Create_Domain_StartDate_Sunrise_Request_Async()
{
// Sunrise periyodunda olan gTLD
string tldName = "you";
// Kayıt edilebilecek domain isimleri .smd dosyasında yer alıyor
string domainName = $"test-and-validate.{tldName}";
string authCode = "rE1mva#sAKFpp[xv";
string smdPath = Path.Combine(AppDomain.CurrentDomain.BaseDirectory, "smd-active-22nov22-en-base64.txt");
string smdHash = File.ReadAllText(smdPath);
string extensionXml = $"<launch:create xmlns:launch=\"urn:ietf:params:xml:ns:launch-1.0\"><launch:phase>sunrise</launch:phase><smd:encodedSignedMark xmlns:smd=\"urn:ietf:params:xml:ns:signedMark-1.0\">{smdHash}</smd:encodedSignedMark></launch:create>";
string createXml = $"<epp xmlns=\"urn:ietf:params:xml:ns:epp-1.0\"><command><create><domain:create xmlns:domain=\"urn:ietf:params:xml:ns:domain-1.0\"><domain:name>{domainName}</domain:name><domain:period unit=\"y\">2</domain:period><domain:ns><domain:hostObj>a.icann-servers.net</domain:hostObj><domain:hostObj>b.icann-servers.net</domain:hostObj></domain:ns><domain:authInfo><domain:pw>{authCode}</domain:pw></domain:authInfo></domain:create></create><extension>{extensionXml}</extension><clTRID>{Guid.NewGuid().ToString()}</clTRID></command></epp>";
try
{
// EPP isteğini TcpClient aracılığıyla sağlıyoruz
TcpService service = new TcpService(localhost, portNumber);
var result = await service.ExecuteAsync(createXml);
Debug.WriteLine(result);
}
catch (Exception ex)
{
Debug.WriteLine($"Error creating XML: {ex.Message}");
}
}Sonuç
Sonuç olarak sunrise dönemi yeni TLD açılışlarında markaların korunmasını sağlayan kritik bir aşamadır. TMCH’de kayıtlı markalar .smd dosyaları aracılığıyla bu süreçten yararlanır. Teknik açıdan registry seviyesinde EPP protokolü Launch Phase Extension üzerinden çalışır ve doğrulama süreci ICANN’in sağladığı mekanizmalarla güvence altına alınır. Bu yapı sayesinde domain ekosistemi marka sahipleri için daha güvenli bir hale getirilmiş olur.
Yorum bırakın